Kritik ve analitik düşünme zihinsel işlevlerin kullanıldığı bilişsel bir aktivitedir.
Dikkat, hafıza, muhakeme, algılama ve çıkarsama yapma gibi bir dizi zihinsel surecin eşgüdüm içinde etkileştiği bir süreçler bütünüdür.
Seçme, kategorize etme, tümevarım, tümdengelme, mecaz, benzetme, ayrıştırma ve soyutlama gibi kritik ve analitik düşünmenin diğer bileşenlerinden de söz edebiliriz.
Günlük yaşantımızdaki olağan, sıradan, istemsiz, sistemsiz düşünmeden farklı; bilinçli, ilmi, hür düşünmedir.
“Bizi ayaklarımıza baktırıp, bize tokat atmak isteyenlerin niyetini anlamak ve gereğini yapmaktır”
NİÇİN KRİTİK ve ANALİTİK DÜŞÜNME?
“Şu sıra yetişmiş meslek erbabı insanların, münevverlerin, mütehassısların, eğiticilerin, tüccar ve sanayicilerin neticede aklı eren her iyi niyet sahibinin dünya gidişatını yönlendirmeye çalışan sistem ve organizasyonları daha iyi tanıyıp politikalarını ve neticelerini hesap edebilmeleri için, kritik-analitik düşünmeyi öğrenmelerine destek olmamız lazım.”
“Gelişmeleri doğru değerlendirme ve anlama yeteneği geliştikçe iyi insanların dünya politikalarında daha aktif ve belirleyici rol almaları ve iyiliği ön plana çıkarma fırsatları doğacaktır.”
“Dolayısıyla herkes kendi işiyle meşgul olsun kavramını; iyiler, gidişatı kendi istikballeri açısından kavrayıp doğru olan yöne gelişmeleri yönlendirsin diye kampanyalar yapmamız lazım”
“Bugünden itibaren daima ayarını doğru yola göre kontrol ve teftiş edip düzenleyeceğiniz, kişisel hayat planınızı yapın.”
“Analitik ve kritik düşünmeyi öğreten kitaplar alın ve anlayarak okuyup, günlük hayatınızda tatbik edin.”
“Çocuklarınızı en önemli yatırım aracı olarak görün. Onların en mükemmel şekilde eğitilmeleri için uğraşın.”
“Doğal beslenme uzmanları olun.Yiyecek ve içeceklerinizin içindeki katkı maddelerini çok iyi araştırın.”
“Kesintisiz ve sağlıklı iletişim yolları üzerinde araştırmalar yapın.”
“Sivil savunma uzmanları olun.”
“Kendinizi genç ya da ihtiyar, kadın ve erkek ayırımı yapmadan, suni mazeretler üretmeden hergün, her an eğitin ve sürekli geliştirin”
KAD ne için? belgesi için tıklayınız
Ayrıntılı Bilgi İçin:
Kritik ve Analitik Düşünme Nedir?
– Prof. Dr. M. Yücel Ağargün tarafından PratiKAD (Pratik Örnekler ile Kritik ve Analitik Düşünme) kitabı için hazırlanan makale. Diğer makaleler için tıklayınız
BAZI TABLOLAR
Düşünmenin Sınıflandırılması ve Özellikleri (Tablo: 1)
|
İstemsiz |
İstemli |
| 1. Bilgi sahibi olma | 1. Bilgiyi analiz etme |
| 2. Öğrenme şeklinde anlama | 2. Verilerden sentez oluşturma |
| 3. Alışkanlık şeklinde uygulama | 3. Değerlendirip sonuç çıkarma |
İstemli ve İstemsiz Düşünmenin Karşılaştırması (Tablo: 2)
|
İstemsiz düşünme |
İstemli düşünme |
| 1. Sorunun ne olduğunu tanımlarız | 1. Sorunun ne olduğunu tanımlarız |
| 2. Hemen bir cevap oluştururuz | 2. Olabilecek bütün muhtemel cevapları düşünmeye başlarız |
| 3. Cevabımızı destekleyecek gerekçeleri düşünürüz | 3. Her bir cevabı destekleyecek gerekçeleri düşünmeye çalışırız |
| 4. Başka cevapların niçin yanlış olduğu hakkında kararsızız | 4. Zayıf gerekçeli olan cevapları atarız |
| 5. Bizim cevabımızın kesin doğru olduğu, diğer cevabın desteklenemeyeceği duygusunu taşırız | 5. En iyi gerekçeyle desteklenen cevabı seçeriz |
| 6. Cevabımızın gerekçelerinde zayıf noktalar bulunursa bunun hakkında düşünmek yerine, onu savunmaya çalışırız | 6. Bizim tercihimiz birisi tarafından sorgulanırsa tercihimizin gerekçelerini verir ve diğer cevapların neden yanlış olduğunu anlatırız |
| 7. Birisi bize kendi cevabının niçin daha doğru olduğunu söylemeye çalışırsa onun gerekçelerini görmezden geliriz | 7. Eğer birisi bizim gerekçemizde bir zayıflık gösterirse doğru olup olmadığı hakkında karar vermeden önce dikkatlice düşünürüz |
| 8. Bütün diğer eksikliklerine rağmen, onun hakkında soru sorulması halinde bozuluruz | 8. Eğer birisi farklı bir tercih için yeni bir gerekçe getirirse düşüncemizi değiştirip değiştirmeyeceğimize karar vermeden önce dikkatlice düşünürüz |
Kritik analitik düşünme nedir? (Tablo: 3)
| • Proaktif düşünmektir
• Problemi anlamaktır • Problemi çözmektir • Sistemli düşünmektir • Kelime hazinesine sahip olmaktır • Doğru soru sorabilmektir • Her şeyi merak etmektir • Yeni fikirlere açıklıktır • Hedefe kilitlenmektir • Bilginin sentezini yapmaktır • Fikir üretmektir • Kanıtsız karar vermemektir • Tarafsızlıktır • Ön yargılı olmamaktır |
• Bilmediğinin tevazusudur
• “Sürüye” katılmamaktır • Gerçekle, gerçek olma ihtimali olanı ayırmaktır • Mantıklı ile duygusal kararı ayırmaktır • Yanlışa cesaretle karşı çıkabilmektir • Farklı düşünceye empatidir • Düşüncesinin sorumlusu olabilmektir • Hemen onaylayıcı olmamaktır • Bilgi sahibi olmadan yorum yapmamaktır • Sorgulamaktır • Test etmektir • Gereğini yapmaktır • Bilişsel, duyuşsal ve davranışsal etkinliktir |
Soruna kritik analitik yaklaşım (Tablo: 4)
|
Sorunu anlama |
Sorunu çözme |
| 1. Bilgi topla | 1. Amacını belirle |
| 2. Mevcut durumu tanımla | 2. Amaca yönelik bilgileri topla |
| 3. Alt başlıklara ayrıştır | 3. Önermeler oluştur |
| 4. Sorunu tanımla | 4. Yöntemi belirle |
| 5. Sorunu çöz ve değerlendir |
