Problem-Temelli Öğrenme
Sokrates Sorgu Usullerinin Sınıflandırılması
Richard Paul tarafından geliştirilen Sokrates sorgu usulleri sınıflaması, geleneksel anlamda bir hiyerarşik yapı değildir. Kategoriler birbirlerinin üstünde yükselirken, bir şablon ya da sırayı takip etme zorunluluğu yoktur. Bir soruya verilen cevap öğrenciyi, öğretici tarafından önceden belirlenmemiş başka bir sorgu kategorisine sürükleyebilecektir. Problem-temelli öğrenme felsefesine bağlı kalmada en büyük yardımcı, modelin bu özelliğidir! İyi yetişmiş bir öğreticinin rolü “iz sürerek eğitmek” olduğu kadar, aynı zamanda ve buna ek olarak öğrencilere kendi tasarladıkları haritayla “yaşanabilir bir hedefe doğru seyahat” imkânı sağlamaktır.
Aşağıdaki tablo, Richard Paul’un Kritik Düşünme: Öğrencileri Hızla Değişen Dünyaya Hazırlama Yolları, isimli 1993 yılında yayımlanan kitabından uyarlanmıştır.
(Orijinali: Paul, Richard, Critical Thinking: How to Prepare Students for a Rapidly Changing World, 1993)
|
AYDINLATICI SORULAR |
|
|
… ile ne demek istiyorsunuz? Esas söylemek istediğiniz nedir? … nın… ile ne gibi bir ilgisi var? Bunu başka bir şekilde ifade edebilir misiniz? Esas söylemek istediğiniz… mı yoksa… mıdır? Buradaki esas konunun/ meselenin ne olduğunu düşünüyorsunuz? Sizi doğru anlayıp anlamadığımı bilmeme izin verin. Demek istediğiniz… mı yoksa… mıdır? Bunun tartıştığımız konu ile ilgisi nedir? |
Ali, bu yorum ile neyi kastediyorsun? Ali’nin bu yorumundan ne anlıyorsunuz? Ali, Mehmet’in söylediklerini kendi cümlelerinle özetleyebilir misin? Mehmet kastettiğin tam olarak bu mudur? Bir örnek verebilir misiniz? Şu söyledikleriniz için bir örnek olabilir mi? Bunu biraz daha açıklayabilir misiniz? Bunun hakkında daha fazla bir şey söyleyebilir misiniz? Bunu neden söylüyorsunuz? |
|
VARSAYIMLAR NASIL SORGULANIR? |
|
Bu konuyla ilgili varsayımınız nedir? Ali’nin bununla ilgili varsayımı nedir? Bunun yerine hangi varsayımda bulunabiliriz? …yı varsaydığınız görülüyor. Doğru anlamış mıyım? Bütün muhakemeniz… fikrine dayanıyor. Niçin muhakemenizi… yerine… üzerine kurdunuz? ………..yı varsaydığınız görülüyor. Bu farklılığınızı nasıl açıklıyorsunuz? Her zaman bu bir realite, vakıa mıdır? Niçin bu varsayımın bunu desteklediğini düşünüyorsunuz? Herhangi birisi bu varsayımı neden ileri sürerdi acaba? |
|
GEREKÇE VE DELİLLER NASIL SORGULANIR? |
|
|
Bu duruma örnek olarak ne verilebilir? Nereden biliyorsunuz? Neden bunun doğru olduğunu düşünüyorsunuz? Bunun için bir deliliniz var mı? Böyle olması/olmaması ne fark eder? Böyle söylemenizin sebepleri nelerdir? Başka hangi bilgilere ihtiyacınız var? Gerekçelerinizi bize açıklayabilir misiniz? Bu gerekçeler yeterli midir? Bunu niçin söylüyorsunuz? |
… buradaki olaya nasıl uygulanır? Bu konudaki görüşünüzü ne değiştirirdi? Acaba, bu şekilde inanmak için bahsettiğiniz iyi bir delil midir? Bu delilde şüphe uyandıracak bir sebep var mıdır? Bunun doğru olup olmadığını bilecek konumdaki kimdir? … diyen birisine ne söylerdiniz? Birileri bu bakışı destekleyecek bir delil sunabilir mi? Bu sonuca hangi muhakeme ile ulaştınız? Bunun doğru olup olmadığını nasıl bulabilirdik? |
|
BAKIŞ AÇILARI NASIL YAKALANIR? |
|
|
Konuya ………. açısından yaklaştığınız görülüyor. Neden …… yı değil de bunu tercih ettiniz? Diğer insanlar veya gruplar buna nasıl tepki gösterirlerdi? Neden? Onları bu konuda neler etkilerdi? Bu konuya yapılabilecek bir itirazı nasıl cevaplardınız? Bu konuda yapılabilecek ………………. gibi bir itirazı nasıl cevaplardınız? ……………….. düşüncesine sahip birisi olabilir mi? |
……………………. düşüncesine sahip birisi ne yapardı? Herhangi birisi bunu başka bir şekilde anladı/anlayabilir mi? Aynı fikirde olmayan birisi ne söylerdi? Alternatif görüş nedir? Ali ve Mehmet’in görüşleri nasıl benzerlik göstermektedir? Ali ve Mehmet’in görüşleri nasıl farklılık göstermektedir?
|
|
İMALI ANLATIMLAR VE ÇIKARIMLAR NASIL SORGULANIR? Genç öğrenciler için “ima etmek ya da kast etmek” terimlerinin açıklanması gerekecektir. |
|
Bununla neyi ima ediyorsunuz? Bununla neyi kast ediyorsunuz? … dediğinizde kast ettiğiniz… mıdır? O gerçekleşen hariç başka ne gibi sonuçları olabilirdi, Neden? Ne gibi etkileri olabilirdi? Onun olması zorunlu mu yoksa muhtemel midir? Alternatifi nedir? Eğer… ve… durum ise o zaman neyin de doğru olması gerekirdi? …nın etik/ahlaki olmadığını söylersek… nın durumu ne olacak? |
|
SORULAR NASIL SORGULANIR? |
|
|
Bunu elde etmek için nasıl bir soru sorabiliriz? Bu soru hangi varsayıma dayanmaktadır? … Bu soruyu başka bir şekilde sorabilir mi? Bu soruyu bir başkası nasıl sorardı? Bu soruyu tamamen yok sayabilir miyiz? Bu soru net mi, tam olarak anlıyor muyuz? Bu cevaplaması kolay mı yoksa zor bir soru mudur? Bu soru bizden bir şeyleri değerlendirmemizi mi istiyor? Neyi? |
Hepimiz bunun bir soru olduğuna hemfikir miyiz? Bu soruyu cevaplamak için, ilk olarak başka hangi soruları cevaplamalıyız? Bu soruyu tam olarak nasıl yorumladığınızı anladığımdan emin değilim. Demek istediğiniz… bunun aynısı mıdır? Bu konuyu… nasıl ifade ederdi? Bu konu neden önemlidir? Bu en önemli soru mudur, yoksa konunun temelinde yatan esas başka bir soru var mıdır? |
|
SOKRATİK SORGULAMA YAPMAK İSTEYEN BİRİSİ Sokratik sorgulamayı etkili bir şekilde yapmak isteyen birisi aşağıdakileri yapmalıdır: |
| BAŞKALARININ NE SÖYLEDİĞİNİ DİKKATLE DİNLEMELİ
Başkalarının söylediklerini ciddiye almalı GEREKÇE VE KANITLARI ARAMALI Varsayımları görmeli ve üzerinde düşünmeli İMALARI, KASTEDİLENLERİ VE SONUÇLARI KEŞFETMELİ Örnekleri, benzeşimleri ve amaçları araştırmalı BİRİSİNİN BİLDİĞİ İLE SALT İNANDIĞINI AYIRT ETMEYİ ARAMALI Başkalarının görüş veya bakış açılarına empati yapmaLı TUTARSIZLIK, ÇELİŞKİ, BELİRSİZLİK VE DÜŞÜNCEDEKİ DİĞER PROBLEMLER İÇİN TETİKTE OLMALI Görünenlerin arkasına, yüzeylerinin altına bakmalı DOĞRUYU VE GEÇERLİLİĞİ ARAMAK İÇİN ZAYIF TARAFI SAVUNMA ROLÜNÜ OYNAMAYI İSTEMELİ Sağlıklı anlamda şüpheciliğini sürdürmeli/korumalı |
KAD Platformu Tercüme Birimi tarafından http://ed.fnal.gov/trc_new/tutorial/taxonomy.html adresinden uyarlanmıştır.
İnternet erişim tarihi 11.04.2013
